Geen kwaliteit maar valkuil: hoe blijf je aan de goede kant?

Iedereen heeft kwaliteiten waar hij of zij trots op is. Of het nu gaat om collegialiteit, nieuwsgierigheid, of betrokkenheid – deze eigenschappen maken je waardevol in je werk en omgeving. Wat gebeurt er als je kwaliteit doorschiet en je in je valkuil belandt? Dan kun je tegen grenzen aanlopen en merken dat je kwaliteiten je soms meer kosten dan opleveren.

Dit fenomeen zie ik vaak in mijn werk met klanten. Neem Persoon A en Persoon B, beiden met sterke kwaliteiten die hen succesvol maken, maar die ook kunnen doorslaan in valkuilen.

Wat gebeurt er als je kwaliteit doorschiet?

Persoon A blinkt uit in dienstbaarheid en collegialiteit; beide een prachtige kwaliteit. Hij staat altijd klaar voor zijn collega’s en klanten, maar merkt dat hij daardoor zijn eigen belangen soms vergeet. Hij voelt zich uitgeput omdat hij zelden nee zegt en niet altijd duidelijk communiceert wat hij nodig heeft. Dit gedrag levert hem waardering op, maar maakt het ook moeilijk om grenzen te bewaken. Zijn overtuiging ‘Ik mag anderen niet teleurstellen’ hield dit patroon in stand, zelfs toen hij voelde dat het niet duurzaam was.

Persoon B is een enthousiaste teamspeler met een brede expertise en veel gedrevenheid. Ze staat bekend als een initiatiefrijk persoon, maar merkt dat haar nieuwsgierigheid en betrokkenheid soms doorschieten. Ze neemt te veel taken aan, voelt zich constant ‘mentaal aan’ staan, en raakt gefrustreerd wanneer processen niet soepel verlopen of anderen minder betrokken lijken. Ze heeft een uitgesproken mening over hoe integriteit en professionaliteit eruit horen te zien, maar haar overtuiging ‘Als ik wil dat iets goed wordt gedaan, moet ik het zelf doen’ speelde haar parten.

Zowel persoon A als B ervaarde hoge werkdruk en stress, en uitdagingen in de onderlinge samenwerking. Door hun patronen te herkennen, konden ze beginnen met het stellen van prioriteiten en grenzen. Ze behielden elke kwaliteit, maar leerden herkennen wanneer ze doorschoot.

Waarom stap je steeds van je kwaliteit in je valkuil?

We blijven vaak in valkuilen stappen door onze overtuigingen. Deze overtuigingen geven ons houvast en bieden een verklaring voor ons gedrag, maar kunnen ook beperkend werken. Bijvoorbeeld: de gedachte ‘Ik mag anderen niet teleurstellen’ kan ervoor zorgen dat je continu over je eigen grenzen gaat. Hoewel dit je waardering en een goede reputatie oplevert, betaal je er uiteindelijk een hoge prijs voor in de vorm van stress, uitputting, en frustratie.

Overtuigingen zijn vaak diepgeworteld en komen voort uit eerdere ervaringen of verwachtingen van jezelf en anderen. Ze vormen een lens waardoor je naar je werk kijkt en beslissingen neemt. Een overtuiging zoals ‘Als ik wil dat iets goed wordt gedaan, moet ik het zelf doen’ kan je helpen verantwoordelijkheid te nemen, maar ook leiden tot perfectionisme en een gebrek aan vertrouwen in anderen.

Daarnaast houden overtuigingen ons vaak gevangen in gedragspatronen omdat ze een gevoel van zekerheid bieden. Zelfs als dat gedrag niet meer effectief is, blijven we eraan vasthouden omdat het bekend en vertrouwd voelt. Pas wanneer je deze overtuigingen kritisch onderzoekt, kun je zien hoe ze je tegenwerken en wat je eraan kunt doen.

De grens vinden tussen kwaliteit en valkuil

Het mooie aan kwaliteiten is dat je ze kunt blijven inzetten zonder in de bijbehorende valkuilen te stappen. Hoe doe je dat?

1. Reflecteer op je overtuigingen: Vraag jezelf af welke overtuigingen jou aanzetten tot bepaald gedrag. Bijvoorbeeld: Wat maakt dat ik altijd ja zeg? of Waarom voel ik me verantwoordelijk voor alles?. Identificeer welke overtuigingen jou stimuleren en welke je juist belemmeren.
   
   Het kan helpen om feedback aan anderen te vragen; zij zien vaak eerder wanneer je een valkuil nadert. Gebruik hun input in je reflectie en uiteindelijk om je gedrag bij te sturen.
   
2. Onderzoek je gedachten: Gebruik een gestructureerde aanpak om je overtuigingen kritisch te bekijken. (Daarbij is het concept van de vier vragen van Byron Katie heel nuttig. Meer daarover lees je in haar boek De Vier Vragen die je Leven Veranderen.)
   
   Stel vragen als: Is wat ik denk rationeel en realistisch? Helpt deze gedachte mij vooruit? Denk je bijvoorbeeld: ‘Als ik nee zeg, ben ik geen goede collega‘, onderzoek dan hoe wáár deze gedachte eigenlijk is.
   
   Met dit voorbeeld zie je hoe je gedachten kunt ‘afpellen’, tot je komt tot de overtuiging die eronder ligt.
   
   Voorbeeld
   Je hebt moeite met nee zeggen tegen een leidinggevende die jou een nieuw project wil laten trekken dat voor de afdeling belangrijk is, maar waarvoor je absoluut geen tijd hebt.
    
   Stap 1. Gedachte – Ik mag geen nee zeggen tegen deze leidinggevende, als hij me vraagt om iets te doen voor de afdeling.
   
   Wat maakt dat dit zo erg voor mij is dat ik er gespannen van wordt?
   
   Stap 2. Antwoord – Als ik nee zeg tegen dit project, stel ik het belang van de afdeling en organisatie niet voorop en ben ik niet collegiaal.
   
   Wat maakt dat het zo erg voor mij is als ik niet collegiaal ben?
   
   Stap 3. Antwoord – Als ik niet collegiaal ben, is mijn leidinggevende ontevreden over mij.
   
   Wat maakt dat dit zo erg is voor mij?
   
   Stap 4. Antwoord – De goedkeuring van mijn leidinggevende hebben, is altijd belangrijker dan het opkomen voor mijn eigen belangen en het bewaken van mijn persoonlijke grenzen.
   
   Dit is de overtuiging die je kunt gaan onderzoeken, uitdagen en omkeren.
   
3. Maak een positieve tegenhanger: Formuleer een nieuwe overtuiging die je helpt. Als je belemmerende overtuiging bijvoorbeeld is: ‘Als ik niet voortdurend productief ben, ben ik niet goed bezig in deze rol’, dan is zijn positieve tegenhanger: ‘Ook als ik uitrust of stilzit, ben ik goed bezig in deze rol’.
   
   Gebruik deze nieuwe overtuiging als herinnering, bijvoorbeeld door hem op te schrijven of regelmatig te herhalen.
   
4. Herken je patronen: Maak een lijst van je kwaliteiten en de bijbehorende valkuilen. Wanneer merk je dat je doorschiet? Hoe voelt dat, en wat zijn risicomomenten?
   Besluit op basis hiervan bewust wat je wel en niet accepteert in je werk.
   
   Dit kan betekenen dat je nee leert zeggen, taken delegeert, of je betrokkenheid begrenst. Meer over dat nee zeggen lees je in een ander blogstuk, over dweilen met de kraan open.

Van bewustwording naar verandering

De grens tussen deze twee vinden is een proces. Probeer kleine veranderingen in je aanpak en kijk wat werkt.

De overgang van kwaliteit naar valkuil is geen falen, maar een uitnodiging om je gedrag bewuster in te zetten. Door kritisch te kijken naar je overtuigingen en patronen, kun je keuzes maken die je energie geven in plaats van kosten. Dit helpt niet alleen jezelf, maar ook je omgeving.

Herken je deze uitdagingen en wil je hiermee aan de slag? Neem dan contact met me op om te ontdekken hoe je jouw kwaliteiten optimaal kunt inzetten zonder in valkuilen te stappen.

Werk ze!

—

Wil jij samen met je collega’s eens aandacht geven aan de manier waarop jullie je werk organiseren? Dan is een workshop of training Met Meer Plezier Productief een slimme keuze.

Een laagje dieper gaan we in de (nieuwe) training Kwaliteiten en Drijfveren. Daarmee krijg je inzicht in de unieke eigenschappen die jouw werkstijl, samenwerking en werkplezier beïnvloeden. Je leert jouw kernkwaliteiten herkennen, begrijpen hoe deze van invloed zijn op je collega’s en hoe je ze kunt versterken voor betere samenwerking. Tegelijkertijd ontdek je hoe jouw drijfveren bijdragen aan je motivatie en de keuzes die je maakt in je werk. Voor meer informatie hierover neem je contact op via mijn contactformulier.

Gaat het je om persoonlijke aandacht voor jouw uitdagingen? Dan is een coachingstraject Met Meer Plezier Productief misschien een goede keuze. Daarover vind je hier meer informatie, maar je kunt je ook vrijblijvend en kosteloos eerst aanmelden voor een Valkuilcheckgesprek.

Dit blogstuk bevat een affiliate link. Lees hier meer over in mijn disclaimer.